Excursie Amsterdam: de stad van binnen en buiten

Het is onduidelijk wie er meer in hun nopjes waren: de leerlingen of de docenten. Na twee afgelastingen kon de draad van de Excursie Amsterdam weer worden opgepakt. Op basis van hun gekozen profiel brachten de derdeklas leerlingen een bezoek aan fotografiemuseum Huis Marseille, dat gevestigd is in een prachtig grachtenpand of aan Artis. Anderen zochten naar het DNA van de stad in het patroon van de straten en de bebouwing of maakten voor natuurkunde een sterrenwandeling.

Voor iedereen was er een rondleiding door de voormalige Jodenbuurt. De groepen liepen naar het Jonas Daniël Meijerplein om daar bij het beeld van de Dokwerker te horen hoe het net zich in de stad samenspande rond één bevolkingsgroep. Racisme toonde hier in de jaren ’40 zijn gruwelijke gezicht nadat dit elders in Europa al eerder was gebeurd. Het plein grenst aan de Portugese Synagoge, waar de leerlingen een bezoek aan brachten. Een gebouw dat nauwelijks is veranderd sinds de opening in 1675. Een forse stap terug in de tijd zoals we steeds het heden achter ons lieten.

We luisterden naar verhalen over Februaristaking in 1941, een reactie op de razzia waarbij vierhonderd joodse mannen werden opgepakt. Die zaten op dit plein gehurkt en met hun handen omhoog. Vanuit Kamp Schoorl werden ze afgevoerd naar Buchenwald en Mauthausen met het stempel ‘terugkeer niet gewenst.’

Verhalen over moed, verraad, onverschilligheid en eigenbelang. Over kleine kinderen die uit de crèche van de Hollandse Schouwburg werden gesmokkeld door verzetslieden. En over de vijfhonderd meter baksteen met eindeloze rijen namen van Nederlanders die in de eerste plaats joods of Roma en Sinti waren. Leerlingen hadden in de les drie namen geselecteerd en moesten die opzoeken en fotograferen bij het nieuwe Holocaust Namenmonument. Een indrukwekkend doolhof waar je letterlijk omringd wordt door de ruim 102.000 slachtoffers.

We liepen langs parken en pleinen en luisterden naar verhalen die vol vuur werden verteld aan de toekomstige generatie, hopend dat ze er iets aan hebben bij alle keuzes die ze moeten maken. Vijfduizend mensen keerden terug uit de kampen. De ontvangst was kil en bureaucratisch en Mokum was vooral stil en leeg. De ontvangst thuis van onze scholieren zal, na een dagje Amsterdam, ongetwijfeld hartverwarmender zijn geweest. 

Arjen van Ginkel
docent geschiedenis